feltun bey ile rakım efendi

'Felatun Bey ile Rakım Efendi' Ahmet Mithat'ın iki birbirine zıt tip üzerinden farklı konuları irdelediği bir roman. Kitabın adındaki 'bey' ve 'efendi' sözcükleri de bu roman hakkında bilgi veriyor. Felatun Bey yani olumsuz Rakım Efendi ise olumlu bir tip olarak karşımıza çıkıyor.

Batılılaşma

Roman kahramanı aracılığıyla Batılılaşmanın yanlışı anlaşıldığında ne gibi sonuçlar ortaya çıkacağını gösteriyor. Kahramanımız sadece tüketim meraklısı ve Batılı olmaktan da anladı bol bol para harcamak lüks içinde yaşamak olarak anlıyor. Rakım Efendi,  Ahmet Mithat Efendi'den önemli izler taşıyor.

 

babalar ve çocuklar

Yazar yapıtında iki farklı aile tipi çiziyor. Birincisinde babanın çocuklarına iyi örnek olamadığı bir aile çıkıyor karşımıza. Bu Felatun Bey'in ailesidir. Özellikle babanın çocuklar üzerindeki etkisini göstermek açısından önemlidir, bence. Ayrıca çocuklarına olumlu bir örnek olamayan babayı ise çocukları bir süre sonra küçümsemeye başlıyor, Mustafa Meraki Bey'i oğlu Felatun ve kızı Mihriban'ın cahil olarak görmesi gibi.

"...Felatun Bey ise bir fikri babası onaylamadığı zaman herifin cahilliğini ortaya koymaktan çekinmediğinden dolayı zavallı adamcağız Felatun adlı oğlu yanında utanmamak için beyefendi her ne görüş ve fikrini belirtse Mustafa Meraki Efendi güya kırk yıldan beri o fikirde, o görüşte bulunuyormuş gibi acele olarak onaylamaya mecburdu." (s.10)

eğitim

Ahmet Mithat Efendi'nin yazdıklarıyla halkı eğitmek gibi bir görevi de üstlendiğini önceki yazılarımda belirtmiştim. Bu romanı da aynı işlevi yüklediği birçok izlek ve iletide görülüyor. Bunların yanı sıra Canan'ın gördüğü derslerle gösterdiği gelişmeyle de  eğitimin insanın yaşamını değiştirebileceğini kanıtlamaya çalışıyor.

istanbul

İstanbul, 'Felatun Bey ile Rakım'da Ahmet Mithat Efendi'nin uzam olarak seçtiği bir kent. Kentin genellikle (kahramanlarımızın yaşadığı yer) Tophane'nin üst mahalleri ve Beyoğlu civarlarıyla birlikte zaman zaman dağılma sürecini yaşayan Osmanlı'nın İstanbul'undan görünümler sunuyor.

"O akşam Tophane'den Boğazkesen Caddesi'yle Firuz Ağa üzerinden Taksim'e çıkmayı kurmuş olduğundan tam Bozahane başına geldiğinde Felatun Bey'e rastladı ki yarı belinden aşağısı ya boza veyahut salep gibi birşeye bulanmış olduğu halde telaşla bozahaneye girerdi." (s. 45)

Yapıt, aynı zamanda kentteki sosyal yaşam ve ilişkiler hakkında da bizi bilgilendiriyor. Osmanlı toplumunun yaşamı hakkında İstanbul'dakilerle sınırlı olmak koşuluyla bilgilendiriyor.

Mustafa ASLAN

------------------------

Ahmet Mithat Efendi, Felatun Bey ile Rakım Efendi, I. Basım:Kapı Yayınları, İstanbul, Mart 2013