VARAYIM GİDEYİM URUMELİ’NE

 

Mustafa İsen, Balkanlar’daki Türk Edebiyatı konusunda en yetkin kişilerden Bir süre Belgrad Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak da çalışmış. Ailesi Balkanlar’dan Türkiye’ye göçmüş. Belki de tarihsel kökleri Mustafa İsen’i Balkanlar’daki Türk Edebiyatı ile ilgilenmeye zorlamış herhalde diye düşünüyorum. İyi de olmuş…

 

XVI yüzyılda Balkanlarda’ki sanatçıların Osmanlı “edebiyat kadrosu”nun üçte birini oluşturduğunu belirten Mustafa İsen’in yapıtında yer alan makaleler şunlar: Balkanlar’da Türk Edebiyatı, Osmanlı Kültür Coğrafyasına Bakış, Osmanlılarda Şehir ve Kültür, Akıncılığın Türk Kültür ve Edebiyatı’na Katkıları, Bulgaristan Doğumlu Divan Şairleri, Kültür tarihimizde Üsküp ve Üsküplü Divan Şairleri, Edebiyat Tarihi Açısından Priştine ve Bu Şehir Doğumlu Divan Şairleri, Edebiyat Tarihinde Manastır, Çağdaş Prizren Şairleri, Yugoslavya’da Türkoloji Çalışmaları, Yugoslavya’da Türk Edebiyatı, Yugoslavya’da Türk Çocuk Edebiyatı, Yugoslavya Türk Şiiri Antolojisi, Yugoslavya’da Türk Dili ve Sorunları, Bosna’da Türk Edebiyatı, Bosna Hersek’teki Türkoloji araştırmalarına Yeni Bir Katkı:Pregled Knijevnog Stvaranja Bosansko-Hercegovackih Müslimana Na Turskom Jeziku, Balkan Edebiyatlarını Ülkemize Tanıtan Aydın:Yaşar Nabi Nayır, Sevgili Şehirlerim:Manastır, Nesimi’nin Rumelili Bir İzleyicisi:usuli, Türk Tarihimizden Portreler:Usuli, Sehi Bey, Dede Korkut Yugoslavya’da Ödül Kazandı, Knjiga dede Korkut, Necati Zekeriya ile Baş başa, Balkanlar’da Yeni Bir Türkçe Dergi:Bay.

 

Mustafa İsen, Balkanlar’daki Türkçe ve Türk Edebiyatı’nın geçmişini inceliyor. Bir yerde Osmanlı egemenliğine çeşitli tarihlerde geçmesine bağlıyor kimi ülkelerde. Batı Trakya Türk Edebiyatı içinse dört farklı görüş ileri sürüyor.

 

Çocuk Edebiyatı

 

“Türk Edebiyatı’nın Balkan Boyutu”nu inceleyen Mustafa İsen, yazınsal türlere göre de bir takım ulamlar yapıyor. Ülkelerin eski ve yeni durumlarını nerden gelip nereye gittiklerini yazar ve yapıt adları ve tarih vererek açıklıyor.

 

Yazar, Balkanlar’daki Türk Çocuk Edebiyatı’nı her Balkan ülkesinde ayrı ayrı incelemekle birlikte Yugoslavya Türk Çocuk Edebiyatı’na ayrı bir bölüm ayırmış. Ama Batı Trakya Türk Çocuk Edebiyatı’nı da içerik olarak ötekilerden ayırmaktadır.

 

Balkanlardaki Türk yazarlarının en başarılı olduğu yazınsal tür  çocuk edebiyatını görmektedir, her ne kadar roman konusunda önemli bir ad söylemese de. Çünkü önemli bir roman yazarı görememektedir, özellikle çocuklara yönelik edebiyatta birçok ad saymasına karşın her Balkan ülkesinde.

 

 

Batı Trakya Türk Edebiyatı

 

Batı Trakya’daki Türk Edebiyatı’nın zayıflığının nedenlerini belirten Mustafa İsen, Batı Türk Edebiyatı’nı öteki Balkan ülkelerinin kimilerinden izlek ve içerik açısından farklı görmektedir. Yazara göre, sosyalist yönetim altındaki Türkler milli manevi ve azınlık sorunları gibi konularda yapıt ortaya koyamamışlardır. Yunanistan’da durum farklıdır. Yunanistan Türk Edebiyatı’nda milli ve manevi konuların işlendiğini görüyoruz.

 

“Batı Trakya’da yaşayan Türkler büyük ölçüde kırsal kesimde yaşadıkları için reel köylü sorunları da bölge edebiyatının belli başlı konuları arasındadır. Yunanistan’da azınlık sorunları edebiyatın temel konusudur.  Oysa sosyalist yönetimler güdümlü bir edebiyata izin verdikleri için böyle konulara girilemez.” (s.33)

 

Balkanlar konusunda yıllardır çalışan Mustafa İsen’in görüşleri, saptamaları okumaya değer.

 

*Mustafa İsen, Varayım Gideyim Urumeli’ne (Türk Edebiyatı’nın Balkan Boyutu) I:Basım:Nisan 2009, Kapı yayınları-İstanbul