1940 Kuşağının toplumcu gerçekçi ozan/yazarlarından Rıfat Ilgaz’ın, ilk baskısı 1944’de yapılan “Sınıf “ adlı şiir kitabı 65 yaşında. 
 

Kolay gelmedi bu yaşa  “Sınıf”. Yalnızca zamanın acımasızlığına direnmek yetmiyor, yazınsal olarak güçlü olsa da... Yapıtı, şairiyle birlikte halkımız nice kazalardan, belalardan baskılardan, işkencelerden sonra bugünlere getirdi. Oğlu Aydın Ilgaz  “Sınıf”ın toplatılma nedenini, “Devrim Kitabevi tarafından basılan kitap hakkında, adının Sınıf, kapağının kırmızı olması nedeniyle toplatılma kararı çıkartılmıştı.” diye açıklar. (Aydın Ilgaz, Sınıfın Efsanesi, s. 10)

 

Öğünülecek şiirler 

“Sınıf”ta yer alan şiirler için Pertev Naili Boratav, “Bunlar Türk şiirinin öğüneceği parçalardır” der. Yaşamının değişik dönemlerinde beş buçuk yıl tutuklu kalan, her baskı döneminde ilk gözaltına alınıp sorgulananlardan birisi olan Rıfat Ilgaz’ın “Sınıf” adlı şiir kitabı yayımlandığında toplatılarak şairi hakkında da soruşturma açılır. “Karartma Geceleri”nin kahramanı Mustafa Ural’ın da “Sınıf” adlı şiir kitabı toplatılır.

Dönemin şiirine göre farklılıklar ve yenilikler içeren yapıtın adı o yıllarda hemen dikkatleri üzerine toplar. 

II. Paylaşım Savaşı 

“Sınıf”ta yer alan şiirler bir yanıyla siyasal tarihimizin bir aynası niteliğindedir. Rıfat Ilgaz’ın “Karartma Geceleri” adlı romanıyla ortak izleği taşıyan II. Paylaşım Savaşı yıllarını anlatan şiirlerini görüyoruz. Karaborsa, kıtlık yıllarını en açık biçimde “Remzi” adlı şiirinde gözler önüne seren Rıfat Ilgaz, diğer şiirlerinde de, 1940’lı yıllara ilişkin önemli ayrıntılara vurgu yapıyor. 

“Çocuklarım” ve yapıta adını veren şiirden ayrı düşünemeyeceğimiz” şiirinde Ilgaz öğrencilerinden Remzi’yi anlatmaktadır. 

“…

Bulgarya’dan gelen kömür motorlarının

Yanaştığını Kumkapı’ya.

Etin iki lirayı aştığı  günlerde

Kulağına kar suyu kaçan toriklerin

Karaya vurduğunu. “   (Remzi, s.38 )

Sınıf’ının sesi  

Yaşamı boyunca özgürlük ve aydınlanma mücadelesi veren Rıfat Ilgaz, yüreği işçi sınıfı  için atan önemli şairlerimizden biridir. Bunun en önemli göstergesi de ortaya koyduğu ürünlerdir. “Sınıf” adlı şiir kitabında yer alan ürünlerinin tamamı, emekçi ve yoksullara ilişkindir. Varsılları, karnı tok sırtı pekleri anlattığı şiirleri ise toplumsal uçurumu, sınıfsal çelişkiyi okura daha iyi duyumsatacak şiirlerdir. Ilgaz’ın şiirlerinin her dizesinde sıradan, yoksul, emekçi insanların sesi vardır. 

“-Aç kalmasın da sırtımız

Giyinmek bizim için değil…

Bütün zorumuz boğazdan, hasretiz bol sirkeli salataya

Henüz girmedi mutfağımızdan içeri

Ayşekadın…

Dilimiz bağlı geçiyoruz manavların önünden” 

(Vapur İskelesinde, s.49) 

Çocuklar ve gençler 

Rıfat Ilgaz’ın çocuklar ve gençler için yazdığı şiirlerle de karşılaşıyoruz. “Okutma Üzerine” adlı şiirinde, “SINIF’ın ozanıyım mimli,/ Hababam Sınıfı’nın yazarıyım ünlü./Kim ne derse desin, / Çocuklar için yazdım hep…” diyerek çocuklar için yazdığını söyler.  

Rıfat Ilgaz’ın çocuklar ve gençler için yazdığı şiirler Çınar Yayınları  tarafından “Durmak Yok” adıyla kitaplaştırıldı. Bu seçkide de “Sınıf”da yer alan şiirlerin öne çıktığını görüyoruz. 

“Çocuklarım,” “Remzi,” “Sınıf” ve “Hürsün” şiirlerinde eğitim sistemimize ilişkin eleştiriler de bulunurken çocukların durumlarını da gözler önüne sermektedir. Tatlı bir insan sıcaklığı vardır bu şiirlerde. Bir öğretmenin ağzından yazılanlarda öğrencilerini çocuğu gibi görür. Bu yüzden şiirlerinden birinin adı “Çocuklarım”dır. Bu şiirinde çalışan çocukları 1940’lı yıllarda şiirine taşıyan Rıfat Ilgaz, bir öğretmenin nasıl olması gerektiğinin imlerini vermenin yanında günlük yaşamda işe yaramayacak bilgileri çocuklara yükleyen eğitim sistemini de eleştirmektedir. 

“…

Karşılıklı neler öğrenmedik sınıfta,

çevresini ölçtük dünyanın,

hesapladık yıldızların uzaklığını,

Orta Asya’dan konuştuk laf kıtlığın da. “

(Çocuklarım, s.36) 

Gençlere ilişkin şiirleri de sımsıcak sevgi dolu, acımadan da öte bir durum saptamasıdır ama aydınlık günlerin ışığı gibidir, bu şiirleri. “Şubeye Doğru,” “Sayfiye,” “Altın Bilezik,” “Karadayı’ya Mektup,” “Besleme” …  gençlere ilişkin şiirlerdir.  

Örneğin: “Sayfiye” şiirinde… “Yokuş Yukarı” adlı anı kitabında Niyazi Akıncıoğlu’nun sözünü ettiği bir konudan esinlenerek yazdığını belirttiği “Sayfiye” şiiri Alişim’le izlek açısından bezerlikler gösterir. İş kazası sonucu elini, kolunu, bacağını yitiren çocukların, gençlerin ruhsal durumlarının izlerini de görebileceğimiz bir şiirdir. Bacağını iş kazasında yitirdiğinden geçimini dilencilik yaparak sağlayan birinin duygularını özlemlerini bir söyleşi havasında sunar okura, Ilgaz. 

Rıfat Ilgaz’ın “Sınıf” adlı yapıtı zamana ve her türlü yok etme politikalarına karşı direnip 65 yaşında sapasağlam ayakta duran şiirlerden oluşan bir kitap. 

Kaynakça: 

Rıfat Ilgaz, Sınıf, (Şiir) 7. Basım: Mart 2000, Çınar Yayınları, İstanbul

Rıfat Ilgaz, Yokuş Yukarı, (Anı) 5.Basım:Ekim 2006, Çınar Yayınları, İstanbul

Rıfat Ilgaz, Karatma Geceleri, (Roman) 18.Basım: Ocak 2008, Çınar Yayınları, İstanbul

Rıfat Ilgaz, Durmak Yok, (Gençler ve çocuklar için şiirler) I.Basım:Eylül 2009, Çınar Yayınları, İstanbul

Aydın Ilgaz, Sınıfın Efsanesi, I.Basım:Mayıs 2004-İstanbul

Pertev Naili Boratav, Folklor ve Edebiyat, Adam Yayınları, 1982-İstanbul

 Evrensel Kitap, 31.10.2099

 

http://yazarmustafaaslang.tr.gg