TEK VE TEK BAŞINA TÜRKAN

 

Ayşe Kulin, Türkan Saylan’ın yaşamını arkadaş mektuplarıyla da destekleyerek kaleme almış. Yapıt,  “Tek ve Tek Başına Türkan”  adıyla Everest Yayınlarınca yayımlandı.

 

Türkan Saylan

 

Türkan Saylan, gerek bilim insanı olarak gerekse bir anne olarak hep mücadelenin içinde olmuştur. Farklı kesimlerin değerlendirmeleri de, onunla ilgili birbirini tutmamıştır. Ama o Ayşe Kulin’in kaleme aldığı anılarında kendini şöyle anlatır:

 

“… Çünkü ben, gavur, Kürtçü, komünist veya darbeci değilim. Ben sadece, yüreği insan sevgisiyle dolu bir hekimim. Ülkemi, insan haklarına ve hukuka saygılı, demokrasiye inanan hükümetlerin idare etmesini isteyen bir vatanseverim.” (s.330)

 

Kadın

 

Ayşe Kulin, Türkan Saylan’ı yaşamını anlattığı yapıtında kadınlarımızın durumunu da ortaya koymuştur.  Anlatıcı Saylan kendi yaşamından ve kadın hastalarıyla ilgili anlattıkları, bu konuda bizi bilgilendirmektedir.

 

Hastaları üzerinden edindiğimiz bilgilere göre, kırsal kesimin kadınları edilgin erkeğin iki dudağının arasından çıkacak söze bağlı yaşamı. Saylan’ın yaşamından ise kadınların kimi erkeklerce hep mutfağın içine tıkılmaya çalışıldığını göstermiştir.

 

 

Cüzzam ve Kardelenler

 

Saylan’ın Türkiye’de cüzam ve cüzamlılar için verdiği savaşımı, sağlıkla ilgili sorunlarla birlikte okuyoruz. O, ilk kez 1986 yılında “Cüzzamla Savaş Derneği” ni kurar.  Ve Türkiye’de cüzamın belini kırar, özverili çalışmalarıyla.

 

Saylan’ı Kardelenler yani kız çocuklarının okutulması konusuna iten nedenlerden birisi de cüzam çalışmaları sırasında karşılaştığı görünümdür. Doğu ve Güneydoğu’da kızların okutulmayıp çok küçük yaşta başlık parası için kocaya verildiğini görünce bir çözüm yolu bulmak gerektiğini düşünür. Ardından bu illerimizdeki kız çocuklarının okutulması için de  çalışmaya başlar.

 

 

Bahçesaray, Çaldıran ve toprak reformu

 

Ayşe Kulin, Van’ın Bahçesaray ve Çaldıran ilçeleriyle ilgili bilgiler vermektedir. Cüzam taraması için gittikleri bu yörede gördüklerini aktarıyor.

 

“Bahçesaray/Müküs, iyi bir ressam tarafından, yeşilin her tonu kullanılarak çizilmiş, bir natürmort resim gibiydi.” (s.272)

 

Bahçesaray ve Çaldıran’ı doğal güzellikleri açısından beğenmektedir. İki ilçe arasında bir karşılaştırma yapmaktadır. Bu karşılaştırmada Çaldıran’ı sosyal yapı yönünden Bahçesaray’a göre farklı bulmaktadır.

“Çaldıran, hepimizin tahminin aksine, Bahçesaray’a göre çok gelişmiş ve muntazam bir bölgeydi. Deprem sonrası yapılan sağlık ocakları Bahçesaray’dakiyle ölçülemeyecek kadar modern ve donanımlıydı!” (s.278)

 

Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun sosyo-ekonomik yapısıyla ilgili bilgilere de rastlıyoruz, “Tek ve Tek Başına Türkan” adlı yapıtında Ayşe Kulin’in. Toprak ağalarının egemenliğinin doğaya bile sindiğini belirten Saylan, bölgedeki toprak sorunun tarihsel geçmişiyle birlikte vermektedir.

 

“… Ağadan izin alınmaksızın yağmur yağmaz, rüzgar esmez, kimse köyü terk etmez, evlenmez, boşanmaz, askere gitmez desem yeridir.” (s.272)

 

Bugün yaşanan sorunların altında ağa-şıh ikilisinin egemenliğinde olabileceğini ileri sürmektedir. Sadece oy deposu olarak bu bölgeye bakan ve ağalara da bunun için gözünü kapatıp toprak reformunu yapmamıştır. Toprak reformu yapacak hükümetlere de tekmil ağalar karşı çıkmıştır. Hatta Tek Parti döneminde bile toprak reformu yapılamamıştır. Ağaların Cumhuriyet yönetimine uyumunu bu bağlamda açıklar.

 

“…cumhuriyetin kurulduğu yıllarda, hükümetin hazırladığı toprak reformuna doğuda olsun batıda olsun, ağaların şiddetle karşı çıkmasına çok hayıflanmıştık. Tek parti döneminde bile kotarılamayan bu reformu, artık kimsenin beceremeyeceğini düşünmüştük.” (s.274)

 

Ayşe Kulin’in “Tek ve Tek Başına Türkan” adlı yapıtı bir insanı, bir kadını bir bilim insanını kendini var etmenin yanında ülkesine de kimi değerleri armağan eden Türkan Saylan için anı/roman biçiminde yazılmış bir yapıt.

 

Ayşe Kulin, Tek ve Tek Başına Türkan, I.Basım Kasım 2009, Everest Yayınları-İstanbul

http://yazarmustafaaslang.tr.gg