YAZINSAL YAPIT
VE
AHMET ÜMİT NASIL OKUNABİLİR?
Prof. Dr. Onur Bilge Kula’nın Ahmet Ümit’in yapıtlarını temel alarak oluşturduğu yapıtı ‘Yazınsal Yapıt ve Ahmet Ümit Nasıl Okunabilir?’ adlı yapıtı Everest yayınları arasında okura sunuldu.
NEDEN AHMET ÜMİT
Birçok kişi Prof. Dr.ç Onur Bilge Kula’nın Ahmet Ümit’i neden seçtiğini merka ediyordur. Bu sorunun yanıtını yapıtta yazar Onur Bilge Kula tarafından veriliyor:
“Ahmet Ümit ile yaptığım sanat ve edebiyat ilişkin kapsamlı söyleşi, bu önemli yazarın, yazınsal toplumsal bilgi birikiminin derinliğini, estetik yetkinliğini, toplum ve insan ile konularda sarsılmaz eleştirel tutumunu kapsayıcı insancıllığını ve yazınsal üretkenliğinin kaynaklarını serimlemektedir.” (Önsöz’den)
Prof. Dr. Onur Bilge Kula’nın ‘Yazınsal Yapıt ve Ahmet Ümit Nasıl Okunabilir?’ adlı yapıtındaki bölümler ve bu bölümlerdeki kimi konu başlıklarını şöyle sıralayabiliriz:
1.Yazınsal yapıt nasıl oluşturulur? Sanat kendini oluşturan bir dizgedir, Sanat, dünyayı, dünyada görülürleştirir, Sanatta “yeni” görece bir kavramıdır, Sanatsal biçim, dile getirilmeyen öz-göndergedir, Yazınsal yapıt nedir? Yazınsal yapıtın ‘iç bütünlüğü’, estetik anlama nedir? Birey dili olarak sanat yapıtı, Sanatın öz-yapısı ve genel özellikleri, Hegel felsefesinde sanat ve sanat yapıtı kavramı,Yazar nedir ve neyi, kimin için yazar, Yaratan ve ölçü koyan olarak yazar, İçkin yazar, içkin okuyucu gerektirmez mi? Yazar ölür mü? Yazı, her türlü sesi ve kökeni yıkar mı? Yazar mı, dil mi konuşur? Yazar kendi kitabının geçmişidir? Bir metin, bir yazara mal edilebilir mi? Michel Foucault:Yazar nedir? Yazarın geliştirdiği söylemlerin işlev kuralları önemlidir, Yazma, ölümle akraba mıdır? Yapıt-yazar ilişkisi, İşlev-yazarın niteleyici özellikleri ve yazınsal eleştiri, Yazınsal eleştiri yazar kavramını oluşturur mu? Söylem kurucu yazarın nitelikleri nelerdir? Yazınsallık nedir ve nasıl oluşturulur? Nesnel gerçeklik ve sanatsal gerçeklik ilişkisi, Balzac ve Tolstoy, yazınsallığı nasıl oluşturmuştur? Kurgulama, yeniden anlamlandırmadır, Başlık ya da kitap adı, Başlık, kitabın mikro evrenidir,iyi ad, kitapla kaynaşır,Yazarın ödülü, başlığı yazdığı andır, Okuma, yeniden anlamlandırma denemesidir…
II. LUCAS VE ‘TARİHSELİ’ ANLATILAŞTIRMA-Tarihsel roman, büyük tarihsel olayları yönlendiren kişileri yazınsal bakımdan yeniden canlandırır, Tarihseli anlatılaştırmak, tarihsel kişilerin bütün yönlerini belirginleştirmeyi gerektirir, İttihat ve Terakki bir halk hareketi midir? Halkçı karakter ve gerçek tarihsel ruh önemlidir, Tarihsel ve biyografi ilişkisinin anlatılaştırımı.
III. AHMET ÜMİT ROMANI NASIL OKUNABİLİR?- Elveda Güzel Vatanım:Olan ile olabilen arasındaki gerilimin yazınsallaştırımı, Tarihsel roman iz sürer ve izleri yazınsallaştırır,Selanik ya da insan doğduğu şehri unutabilir mi? Etnik çeşitlilik hep öldürüme mi yol açar?İstanbul, Paris olabilir mİ? Selanik ile birlikte sayısız insan geçmişini yitirmiştir, Örgütlenme tarzının anlatılaştırılması, Özgürlük isteyenler, nasıl ve niçin despota dönüşür? Yazmak yazanı ötekilerden ayırır mı? yazmak, adeta tekrar yaşamaktır, Romancı olmayanın, kusurları hoş görülür mü? Türkiye’de düello geleneği niçin yoktur?Avrupa edebiyatında Enver Paşa motifi, Almanlar İttihatçıları bir yana itmiştir, Cemal Paşa, Mısır Fatihi, Mustafa Kemal:Enver hayal görüyor, Dünya siyasetine yön vermek için İstanbul’ gitmeliyiz! Talat Bey, hep durumu idare etmiştir, ittihatçı yönetim, üç başlıdır, Enver Papa, tarih yazacağına kesin inanmıştır, Gökyüzünün altında hepimiz eşitiz, hepimiz kardeşiz, Çıkar çatışmalrının anlatılaştırımı, Mekan betimlemeleri:İstiklal Caddesi’nin anlatılaştırılması…
IV. AHMET ÜMİT İLE SANAT, EDEBİYAT VE ELVEDA GÜZEL VATANIM ROMANINA İLİŞKİN SÖYLEŞİ- Elveda Güzel Vatanım romanına ilişkin söyleşi, Johann Wolfgang Goethe ve Ahmet Ümit:Nitelikli yazınsal yapıt, okuru kendi ruhuyla yüzleştirir, Bilmek sorumluluk yükler, dahası acı verir, Resmi tarihten öykü yaratmak, edebiyatın özgür ve aykırı niteliğiyle bağdaşmaz, Sanatların en demokratik olanı, edebiyattır, György Lucas ve Ahmet Ümit:Edebiyat, tarihselin, insanı nasıl etkileyebileceğini anlatır, İttihatçıların, “Osmanlı İnkılapçısı” olarak portrelerini çizmek istedim, Kurtuluş Savaşını, bu müthiş destanı mutlaka yazacağım, İttihatçılar vazgeçemedikleri, Şehsuvar Sami ise vazgeçtiği için öldü, Vatan için dökülen kan asla ziyan değildir, Sanat güçlüyü değil, güçsüzü savunur, Uygarlık doğası gereği çok kültürlük üzerinde yükselir, Bir kent nasıl aşkın, özgürlüğün, sanatın simgesine dönüşür? Hegel ve Ahmet Ümit:Seçtiğim içeriğe uygun bir biçim bulmadan, romanın ilk satırını yazmam…
“Genç Osmanlılar ve Jön Türkler için de bu geçerliydi. İmparatorluğu kurtarmak isterken Avrupa’yı özellikle de Fransa’yı model olarak alıyorlardı.” (s.356)
Prof Dr. Onur Bilge Kula’nın ‘Yazınsal Yapıt ve Ahmet Ümit Nasıl Okunabilir?’ adlı yapıtı Ahmet Ümit yapıtlarını daha iyi anlamak ve genel olarak edebiyat bilgileri edinmek açısından dikkat çekiyor.
MUSTAFA ASLAN
………………………
Yazınsal Yapıt ve Ahmet Ümit Nasıl Okunabilir? Prof Dr. Onur Bilge Kula, I. Basım:Everest yayınları, İstanbul, Haziran 2016
