mustafa aslan'ın defeterimde kuş sesleri (erdal öz) ile ilgili yazıları

 

 

DEFTERİMDE KUŞ SESLERİ

 

Defterimde Kuş Sesleri, Erdal Öz’ün anılarından oluşan bir yapıt olmakla birlikte toplumumuzun ortak belleklerinden biridir. Yapıtın adı daha önce Ayşe Sarısayın’ın Demet Eşmekaya’dan  (Dil Dergisi, sayı:116) aktardığına göre, “Mamak’tan Sevgilerle olarak düşünülmüştür, ancak daha sonra çok sevdiği iki şiirin etkisiyle defterimde Kuş Seslerinde karar kılar.”  (Ayşe Sarısayın, Erdal Öz Unutulmaz Bir Atlı, s.343)

 

Erdal Öz 1971–1972 yıllarında iki kez tutuklandı. Tutukluluk günlerinde anılarını gizlice defterlere yazdı. Onları yaptığı desenlerle bezedi. Anıların çeşitli nedenlerle pek yazılmadığı, yayımlanmadığı bir toplumuz. Anılar bir kişiye ait olmakla birlikte yayımlandıkları andan itibaren toplumda ortak bellek görevi görürler. Geçmiş bugüne ayna tutar. Bundan da ötesi günümüzü şekillendiren geçmişte yaşanılanların olmasıdır. Ömrünün en güzel yıllarından bir bölümünü hücre ve tutukevinde geçiren Erdal Öz gibi bir aydının yazdıkları yabana atılır türden değildir.

  

 

 

Kuş sesleri

 

Yapıta öncelikle adını Edip Cansever’in ‘Mendilimde Kan Sesleri’ adlı şiiri ve Cemal Süreya’nın bir şiir vermekle birlikte tutukevinde anılarını yazdığı defterini bir kuşa,  yazdıklarını da kuş sesine benzettiğinden de olsa gerek.  Çünkü o dört duvarı aşıp tutukevinden kolayca çıkmak sevdiklerine ulaşmak için ancak kuş olup uçmak gerek

 

“İşe yine sevgili defterimleyim. İçindeki bütün sesler yine benimle. Yakınına sokulmadıkça duyulmayan kuş sesleri bu yazdıklarım.” (s. 264)

 

‘Bağımsız Türkiye’

 

Kitapevinde kitap paketlemek için kullandığı kâğıtların üzerinde yer alan sözlerden dolayı (Bu nedenlerden sadece birisidir.) veya uçak kaçırmayı planlayanlar arasında olduğu savıyla tutuklanan bir aydının günleri boş geçmez. Aynı ortamı paylaştığı Deniz Gezmiş ve arkadaşlarıyla dostluk kurar, kitapevindeki paket kâğıdındaki yazılı sözlerden dolayı tutuklandığında. Yaşanılanlar üzerine söyleşirler.

 

Erdal Öz, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının Amerikan emperyalizmine karşı bağımsız bir Türkiye için verdikleri mücadelenin sesi olur özellikle Gülünün Solduğu Akşam ve Defterimde Kuş Sesleri’yle.

 

Uçak kaçırmayı planlayıcıları arasında olduğu savıyla tutuklandığı günlere ait günlüklerinde ülke sorunları üzerine kafa yorsa da ağırlık edebiyattadır. Bol bol okur ve okuduklarını paylaşır bizlerle. Hangi yazar ve yapıtları beğenmiştir? Neden?

 

Düşünce ve inanç

 

Sol içindeki farklı düşüncedekilerin hapishanede bir arada olmasını bir şans olarak görür. Dışarıda bir arada olamayacak insanlar çeşitli nedenlerle yan yana gelmiştir. Birleşik cephe oluşturmak gerektiğini savunur. Ama yine de yolunda gitmeyen bir şeyler vardır. Bu konuyu irdeler, Öz. Bu konuda çekincesini ortaya koyar. Eleştiri mekanizmasını çalıştırarak herkesin yararlanabileceği kimi görüşlerini çekinmeden açıklar. Yapıtın birçok yerinde ‘sekterliğe’ dikkat çeker.

 

 “İnanç sanırım özgür düşüncenin karşısındaki en büyük tehlike. Dünya görüşü tamam, ama düşünceler inanç haline geldi mi, artık tartışma kabul etmiyor. Soru sorma, yanıt verme ortamı kayboluyor. Bizim solcularda da var bu, tıpkı dincilerde ve milliyetçilerde olduğu gibi… ” (s.53) 

 

 

Yapıtların izini sürmek

 

Defterimde Kuş Sesleri Erdal Öz’ün yapıtlarının izini sürmek açısından dikkat çekici bir kitaptır. Çünkü yazar yapıtlarından kimilerinin yazılış neden ve öykülerini. Yaralısın adlı romanının çıkışı tutukevidir. Kahramanları da orada yakından tanıdıklarıdır. Bu tiplerden birisi “Tam bir İstanbul fırlaması” dediği Nuri’dir. Yazar, düştüğü notta, “ Cezaevinden sonra yazdığım Yaralısın adlı romanımın gereçlerini bu dönemdeki tutukluluğumda edindim. Nuri, romanın en önemli kişilerinden biri oldu.” (s.19) diye belirtir.

 

Kurt öyküsünün yazılı köpeğinin (Cimbo) ölümünün üzerine yazıyor. Dedem Bana Küstü, Dövmeye Geldiler, Kırmızı Mühür, Onca Sevişmeden Sonra, Sevgili ‘Acı,’ Sular Ne Güzelse… öykülerinin yazılış serüvenlerini de Defterimde Kuş Sesleri’nde okuyoruz.

 

 

Defterimde Kuş Sesleri, bir yazarın anıları olmaktan çok aydınları tutukevlerine sudan nedenlerle tıkılmış bir ülkenin anlatıldığı, içten anlatımıyla dikkat çeken usta işi bir roman da diyebiliriz. Erdal Öz’ü ve Türkiye’yi daha iyi anlamak için okunması gereken bir yapıt.

 

*Erdal Öz, Defterimde Kuş Sesleri, 5. Basım: Mayıs 2008, Can Yayınları-İstanbul

* Ayşe Sarısayın, Erdal Öz Unutulmaz Bir Atlı, 1.Basım: Nisan 2009, Can Yayınları-İstanbul